Het NHD mee op huisbezoek met Vangnetteam van de GGD

Sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Bart Veer in het huis van een van de cliënten van Vangnet & Advies. jjfoto.nl / Jan Jong

Journaliste Virginia Groenendijk van het Noordhollands Dagblad liep een dag mee met het team Vangnet & Advies van GGD Hollands Noorden. Hieronder lees je haar verslag uit de krant van 6 mei 2023.


’Alcoholist? Ik drink maximaal een halve fles per dag’

Heftige incidenten met verwarde personen halen steeds vaker de krantenkoppen. Minder bekend is dat het team Vangnet & Advies van de GGD dagelijks mensen thuis opzoekt, balancerend op de delicate grens tussen zelfbeschikking en bemoeizorg. Deze krant liep een dag mee. ,,Alcoholist? Ik drink maximaal een halve fles per dag.’’

,,Laten we haar een kans geven, wie weet verbaast ze ons’’, zegt sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Bart Veer tegen een jeugdzorgmedewerker aan de telefoon. ,,Het is voor mij ook altijd weer een verrassing hoe we het gaan doen.’’

Het is even voor 09.00 uur ’s morgens aan de Dijk. Wekelijks krijgt het Alkmaarse team van het Meldpunt Vangnet & Advies zo’n twintig meldingen binnen van verwarde personen die bijvoorbeeld de buurt terroriseren in een psychose of juist zorgwekkend teruggetrokken leven – de GGD spreekt zelf over ‘personen met onbegrepen gedrag’.

En dat worden er steeds meer: waar in 2017 in het gehele werkgebied van zestien gemeenten nog zo’n 2300 meldingen werden gedaan, waren dat er vorig jaar 2800. De teller voor dit jaar staat al op ruim 1000.

Carla

,,Ik maak me hier echt zorgen over’’, zegt wijkagent Thijs Rovers, die net is binnengelopen. Hij overlegt geregeld met het Vangnetteam. ,,Ik zie steeds meer mensen waarvan ik denk: jullie zijn te gevaarlijk om zelfstandig te wonen.’’ Soms komt hij iemand aan de hand binnenbrengen. ,,De mensen die ik in Alkmaar-Noord uit hun huizen gezet zag worden door overlast, zie ik nu hier terug op straat. Ze gaan teloor.’’

De zorg is overbelast, ziet hij. ,,Van de zomer hadden we twee personen voor wie pas na twee maanden plek was. Twee of drie dagen is dan al te lang. Dat is niet uit te leggen aan de buurt.’’

De wijkagent weet hoe fout het kan gaan: hij was erbij toen de verwarde Alkmaarse Carla Rodrigues (48) eind 2019 werd doodgeschoten door de politie. ,,Ik heb haar nog gereanimeerd.’’ Bij Rodrigues waren meerdere hulpverlenende instanties betrokken. ,,Maar wat je ook doet, soms lukt het niet.’’

Waanideeën

Aan Bart en zijn collega’s de taak om mensen die geen bemoeienis willen, ,,te begeleiden naar hulp’’. Hij is inmiddels onderweg naar zijn eerste cliënt van de dag, een vrouw uit Alkmaar-Noord die een waanstoornis heeft ontwikkeld. Haar gezin weet zich geen raad meer. Onder druk van de familie is ze weliswaar naar de huisarts gegaan, maar de voorgeschreven medicijnen wil ze niet meer nemen.

Het gesprek met Bart kan vandaag geen verandering in de situatie brengen. ,,Het gezin brokkelt uit elkaar, voelt zich machteloos’’, verzucht hij. ,,Ze heeft continu conflicten, gelooft niet dat er wat aan de hand is met haar.’’ Volgende week gaat hij nog eens proberen. ,,In principe laten we pas los als de zorg op gang is gekomen.’’

Bij een eerste bezoek zijn de GGD’ers altijd met z’n tweeën, voor de veiligheid. Indien nodig haakt de politie aan. ,,Je hoort veel over de agressieve verwarde mensen. Maar zeker de helft van de meldingen betreft stil leed,’’ zegt Bart, sinds 2007 bij het Alkmaarse team actief. ,,Dan kom je bij oudere mensen waar een schizofrene zoon op zolder blijkt te wonen. Is nog nooit een dokter of iemand bij geweest. Hoe is het mogelijk, denk ik dan.’’

Eenzaamheid

Bart parkeert de auto in een straatje in de wijk Huiswaard voor zijn tweede bezoek. Een oudere man die bijna niet meer kan lopen. Hij zit op een bevlekt bed in de woonkamer, gehuld in een indringende shaglucht. Om hem heen etenswaren, lege verpakkingen en spullen. Overal spullen.

,,Wat fijn dat je er bent’’, zegt hij glimlachend naar Bart. Ze nemen samen een stapeltje post door, dat met een rode wasknijper bij elkaar wordt gehouden. Hij heeft moeite het betalingskenmerk en zijn burgerservicenummer uit elkaar te houden. ,,Ik ben zo’n kluns met dit soort dingen.’’ ,,Ach nou, dat valt wel mee.’’

De eerste keer dat Bart er was, begin dit jaar, lag de man onder vier jassen op de bank. De verwarming uit. Inmiddels is een bed voor hem geregeld, sinds kort krijgt hij ook schoonmaakhulp. ,,Dat doen ze voortreffelijk’’, zegt de man.

Hij heeft vannacht tot zeker 4 uur ’s nachts via de radio naar de BBC geluisterd. ,,Daar was een heel mooi programma over eenzaamheid. Het was goed te horen dat er meer mensen zijn die te maken hebben met dingetjes zoals ik.’’

Als hij beweegt, vertrekt zijn gezicht van de pijn. Hij heeft last van zijn buik en benen. Hij moet binnenkort naar het ziekenhuis, maar weet niet meer wanneer. Bart belt gelijk naar het ziekenhuis. ,,Volgende week dinsdag om 10.10 uur.’’ Ze zullen samen gaan. ,,Ik ben bang dat het kanker is Bart.’’

Zorg mijden

,,Deze man is zo ontzettend aardig, zo’n schatje’’, zegt Bart eenmaal weer in de auto. ,,Ook echt een modelcliënt, hij wil zo graag geholpen worden.’’ En dat is bij lang niet alle mensen het geval, weet hij met zijn ruim vijftien jaar aan ervaring.

GGD Hollands Noorden heeft drie Vangnetteams, met kantoren in Alkmaar, Hoorn en Den Helder. Samen bestrijken ze het gebied van Castricum tot en met Texel. Ze houden zich bezig met de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ). Bezorgde buren en familieleden maar ook de politie, huisartsen of het ziekenhuis kunnen een melding doen bij het meldpunt.

In zeker de helft van de meldingen betreft het een cliënt die al bekend is. Bart rijdt naar een zwaar vervallen huis in de buurt van Ursem, ,,waar we tien jaar geleden met een hooivork zijn weggejaagd’’. De man leeft zonder gas of stromend water en slaapt op een deken op de grond. Een half jaar terug is hij weer op de radar gekomen, nadat de politie bij toeval langs zijn huis reed.

Vertrouwen

Na een kwartier loopt Bart weer naar buiten. ,,Hij houdt nog steeds alles af. Maar wat ik hoop te bereiken is dat als het zover komt en hij alles kwijtraakt, hij weet dat ik achter hem sta.’’

Deze aanpak is een voorbeeld van de ’presentie-interventie’. ,,Een tactiek uit de bemoeizorg. Door er vaak te zijn probeer je een band op te bouwen zodat mensen je gaan vertrouwen en je weten te vinden als ze klaar zijn voor hulp.’’

De GGD kan bij de officier van justitie een aanvraag doen voor een verplichte opname, maar dat wil Bart niet doen bij deze man. ,,Dan zou ik hem echt iets aandoen. Van sommige mensen, hoe afwijkend van je eigen standaarden ze ook leven, moet je afblijven.’’

Sinds 1 januari 2020 geldt de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz), waarin verplichte zorg aan psychiatrische patiënten is vastgelegd. De betrokkene zelf en diens omgeving hebben met deze wet meer inspraak, dwang wordt zoveel mogelijk vermeden. Mensen kunnen een melding doen bij de gemeente als ze zich zorgen maken over het gedrag van bijvoorbeeld een buurman. De GGD beoordeelt namens de gemeenten of die zorg terecht is.

Wijn

De laatste afspraak van de dag betreft zo’n beoordeling. De bewindvoerder van een oudere man maakt zich dusdanig zorgen over zijn drankgebruik dat ze hem wil laten opnemen voor een verplichte ontgifting.

Bart stapt de portiekwoning in het centrum van de stad binnen. Een kleine man heet hem hartelijk welkom. Donkere vlekken op de vloer, een penetrante geur slaat direct op de luchtwegen. ,,Ik vind het erg dat het er nu zo aan toe is’’, zegt de man. ,,Normaal was mijn huis altijd netjes.’’

Bart vraagt uit hoeveel de man drinkt (’maximaal een halve liter rode wijn, maar wel op nuchtere maag’), wanneer (’niet elke dag’) en hoe zijn sociale netwerk eruitziet (’ik maak vaak een rondje langs de bakker, Hema en Kruidvat’).

Alcoholvrij leven

De man is zeer ontstemd over de aanvraag van zijn bewindvoerder. ,,Misschien gunt zij u een alcoholvrij leven’’, zegt Bart.

,,Dat wil ik niet.’’

Bart legt uit dat hij niet denkt tot advisering voor verplichte ontgifting over te gaan. ,,Maar ik zal eerst met nog wat mensen contact opnemen, zoals uw huisarts.’’ ,,U beoordeelt mij zoals u wilt, dat is uw expertise. Ik vrees niks.’’

Sommige verhalen neemt Bart mee naar huis, zegt hij op de terugweg naar kantoor. ,,Zeker als er kinderen of dieren bij betrokken zijn. Maar toch kan ik me geen leuker werk voorstellen. Ik ontmoet elke dag bijzondere personen met bijzondere levens. Ik hou van mensen met een rafelrandje. En hoe mooi is het als ik hen wat hulp en verlichting kan brengen.’’

Verleiden

Dat is ook de motivatie van de teamleider Michael Willemsen, die het Vangnet & Adviesteam van GGD Hollands Noorden aanstuurt. ,,Het is ontzettend uitdagend om te luisteren naar mensen die buiten de boot vallen, en hen naar de juiste zorg te verleiden.’’

Door de jaren heeft hij een aantal tips verzameld: ,,Als je geen precies huisnummer weet, ga dan naar de woning met de dichte gordijnen, en: spuit wat citronella in je neus als je een onaangename geur verwacht. Maar, soms is het beter om de geur maar gewoon over je heen te laten komen, dan heb je het gehad.’’

Wat nooit went zijn de eenzame doden, die hij en zijn medewerkers met enige regelmaat aantreffen. ,,Dan voel je de eenzaamheid en het verdriet. Hoe kan het dat een mens al maanden niet gemist wordt? Jezus.’’

Stigmatiserend

Er zijn wijken waar beduidend meer meldingen over komen dan andere. Willemsen kiest ervoor die informatie niet te delen. Dat vindt hij stigmatiserend. ,,Maar, het is absoluut zo dat mensen het in bepaalde wijken veel zwaarder hebben dan elders: de huizen zijn er klein en gehorig en er worden relatief vaker mensen met (ggz)problemen geplaatst, omdat die woningen goedkoper zijn.’’

Hij probeert ook in zijn eigen straat opmerkzaam te zijn naar zijn buren. ,,Ik ben collectant voor het Kankerfonds. Er is een bepaald straatje waar mensen liever niet komen. Daar ga ik toch langs met mijn bus. Ik haal er misschien 2,50 euro op, maar ik wil de mensen laten weten: ik zie jullie en jullie horen er ook bij.’’

Meldpunt

Het Meldpunt Vangnet & Advies van GGD Hollands Noorden is telefonisch te bereiken via 088-01 00 521 (maandag t/m vrijdag 08.30 uur -17.00 uur). Bij spoed of bedreigende situaties is de politie het eerste aanspreekpunt. Meer informatie en e-mailadressen per regio via de website: ggdhollandsnoorden.nl (het meldpunt is te vinden achter de tegel Meldpunt Vangnet & Advies).

(Uit: Noordhollands Dagblad | 6 mei 2023)