Als mijn kind bang en angstig is 

“Is het normaal dat mijn kind weleens bang is? Of snel bang wordt als hij bijvoorbeeld in de buurt van vreemden is. Of als hij even alleen gelaten wordt?”  

Het komt vaak voor dat kinderen bang en angstig zijn. Dit hoort bij de ontwikkeling van kinderen. Bij de meeste kinderen komt het voor en kunnen ouders hun kind goed helpen. Maar soms kunnen kinderen zo bang zijn dat het hen remt om sommige dingen te doen. Of er erg slecht van gaan slapen. In deze folder krijg je informatie over hoe angsten bij kinderen kunnen ontstaan, hoe je angsten kan herkennen en krijg je tips hoe je je kind kunt helpen met zijn of haar angsten. 

Wat is angst en wat zijn de oorzaken?  

Angst is een onaangenaam gevoel die door dreiging of gevaar wordt veroorzaakt. Je kan je door het gevaar zorgen gaan maken over wat er allemaal kan gaan gebeuren of als je je bedreigd voelt. Angsten komen vaak voor en het is normaal dat kinderen en jongeren angsten hebben. Het kan juist belangrijk zijn om bang te zijn als er gevaar dreigt. Denk dan bijvoorbeeld aan dreigend gevaar in het verkeer of tijdens het spelen. Maar angsten kunnen ook voor problemen zorgen. Bijvoorbeeld als het kinderen remt in hun ontwikkeling.  

Kan het dat het ene kind sneller en vaker bang is dan de ander?  

Ja dat kan. Sommige kinderen lopen door hun aanleg meer kans om angsten te ontwikkelen. Zij zijn extra gevoelig. Maar er kunnen ook andere redenen zijn. Kinderen kunnen bang worden doordat:  

• Ze iets naars hebben meegemaakt. Een kind kan bijvoorbeeld bang zijn voor honden nadat het gebeten is door een hond. Of erg geschrokken is van luid geblaf. Deze angst is aangeleerd door iets wat je kind heeft meegemaakt.  
• Ze reacties bij anderen hebben gezien. Als een kind heeft gezien dat een ander kind of volwassene erg geschrokken is en ergens erg bang voor is, kunnen kinderen dit overnemen. Kinderen zijn vaak bang voor dezelfde dingen als hun ouders, bijvoorbeeld voor spinnen of de tandarts.  
• Ze een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt. Een kind is bijvoorbeeld bang om in de steek gelaten te worden na een ziekenhuisopname, als een (groot)ouder is overleden of is na scheiding van de ouders bang dat de andere ouder ook ergens anders gaat wonen. 

Hoe kun je angst herkennen?  

Kinderen kunnen op verschillende manieren laten zien dat er iets aan de hand is. Denk aan:  

• Lichamelijke reacties, bijvoorbeeld buikpijn, wit wegtrekken, huilen, trillen, klamme handen, schrikken, weer in bed gaan plassen, erg stil zijn.  
• Angstige situaties vermijden, bijvoorbeeld uitvluchten verzinnen, wegrennen.  
• Veel dromen en/of nachtmerries krijgen of niet kunnen/willen slapen. Of juist wegkruipen of onzichtbaar willen zijn.  
• Niet (meer) alleen durven zijn.  
• Veel bezig zijn met wat er gebeurd is. Bijvoorbeeld het naspelen van enge of vervelende situaties.  
• Onrustig zijn, prikkelbaar, snel afgeleid.  
• Extra stoer gedrag, koppig, driftig of agressief zijn. 

Wanneer moet ik mij als ouder zorgen maken?  

Veel kinderen zijn op een bepaalde leeftijd ergens bang voor. Dit hoort bij de normale ontwikkeling. Maar soms neemt angst een kind teveel in beslag. Bijvoorbeeld wanneer een kind bepaalde dingen niet (meer) durft. Welke angsten komen veel voor bij kinderen:  scheidingsangst: als de ouder niet in de buurt is, harde geluiden, water/toilet, dieren,  griezels en enge beesten, onweer, het donker, alleen zijn, inbrekers, verdwalen, oorlog,  angst dat je ziek wordt, faalangst, de dood.  

Hoe kun je je kind helpen?  

• Neem je kind serieus. Probeer niet tegen je kind te zeggen: “Stel je niet zo aan, doe normaal”. Stel je kind gerust en toon begrip voor zijn/haar gevoelens.  
• Probeer er achter te komen waar je kind bang voor is.  
• Praat erover als de angst minder is geworden en probeer mogelijk de gevoelens van je kind onder woorden te brengen: “Je vindt het eng om alleen in het donker te zijn, hè?”. Het uiten van angsten hoeft niet alleen in woorden, maar kan ook heel goed door tekenen, kleien en schrijven van verhalen.  
• Gebruik fantasie of verbeelding om gevoelens te uiten.  
• Probeer situaties niet te vermijden, maar laat je kind stap voor stap aan de situatie wennen. Bijvoorbeeld eerst alleen kijken bij de tandarts, dan in de stoel zitten zonder behandeling en op den duur op de stoel zitten met een kleine behandeling. Geef je kind na elke behaalde stap een compliment.  
• Laat zien dat de situatie niet eng hoeft te zijn en benoem iedere stap die je neemt. Bijvoorbeeld het aaien van een hond: “Kijk, het is een lieve hond, hij kwispelt met zijn staart, nu kan ik hem aaien. Zie je, hij vindt het lekker”. Moedig je kind aan daarna zelf de hond te aaien. Dwing je kind niet als het echt niet durft.  
• Geef het goede voorbeeld. Als je als ouder ergens bang voor bent, probeer je eigen angst zoveel mogelijk onder controle te houden. Overweeg om hulp in te schakelen als de angst voor jou erg onprettig aanvoelt.  
• Probeer zelf rustig te blijven als je kind erg angstig en bang is.  
• Geef je kind complimenten als je kind rustig blijft.  
• Overweeg hulp, in de vorm van een speltherapeut of een kinderpsycholoog, in te schakelen als je merkt dat de angst de ontwikkeling van je kind remt. 

Contact en meer informatie

Voor contact met Jeugdgezondheidszorg van GGD Hollands Noorden bel je 088 01 00 550 (maandag tot en met vrijdag van 8.30-16.30 uur) of mail je naar: ondersteuningjgz@ggdhn.nl

In de gratis GroeiGids app vind je betrouwbare informatie over de ontwikkeling, gezondheid en het  opvoeden van kinderen van -9 maanden tot 18 jaar. Of stel je vraag in de GroeiGids chat (voor kinderen tot 12 jaar). Hiermee kun je eenvoudig en anoniem chatten met een jeugdverpleegkundige. Jongeren vanaf 12 jaar kunnen voor meer informatie terecht op JouwGGD.nl